Studium Generale UU Podcast

Waarom we de natuur onder onze voeten moeten koesteren

Wist je dat twee derde van alle wilde plantensoorten van Nederland ín de stad groeit? Stoepplantjes, we hebben er eigenlijk geen aandacht voor. We lopen ze straal voorbij en zien ze als onkruid. Maar ze zijn hartstikke nuttig. Zo koelen ze de stad, zorgen ze dat het water sneller wegloopt als het hard regent, vangen ze fijnstof, én zijn ze ontzettend belangrijk voor insecten en dieren. Mooie bijvangst: een groene omgeving is ook nog eens goed voor je brein. Een interview met bioloog Nienke Beets (Universiteit Leiden).

Hoe zit het met het slavernijverleden van Utrecht?

De meeste Utrechters zullen hun stad waarschijnlijk niet associëren met de koloniale geschiedenis, laat staan een slavernijverleden. Al laat een wijk als Lombok zien dat er wel degelijk aanleiding voor is. Cultuurhistoricus drs. Nancy Jouwe legt uit dat die straatnamen slechts een tipje van de sluier oplichten. Zij deed onderzoek naar de sporen van slavernij en het koloniale verleden in de domstad. Wist je dat als je die sporen volgt je ook uitkomt bij panden van de universiteit? En dat er veel Utrechtse bedrijven en inwoners investeerden in plantages en suikerhandel overzee? Wie hebben hiervan geprofiteerd? En wat kunnen we met de kennis over deze donkere geschiedenis in de huidige tijd?

Hoe intiem kan technologie zijn?

Een kus, streling of arm om je heen. Voor sommige mensen leidde de coronacrisis tot een gebrek aan intimiteit. Neuropsycholoog prof. Wijnand IJsselsteijn (Eindhoven University of Technology) onderzoekt hoe en of kunstmatige aanraking, door bijvoorbeeld robots, fysiek contact kan vervangen. Vervult technologie straks onze behoefte aan intimiteit?

Why we should all be optimists

Climate change, systemic inequality and conflicts: many of us believe things are bad and will even get worse. But according to philosopher dr. Hanno Sauer (UU) there is reason enough to be optimistic: there is moral progress in the world, and we’re likely to see more of it in the future. Should we be more optimistic?

Is een juridische interventie de enige oplossing voor een duurzame wereld?

Het tegengaan van klimaatverandering vraagt om impopulaire maatregelen, en die blijken lastig te bereiken via de democratische weg. Naar de rechter gaan kan een middel zijn om dwarsliggers aan te pakken. Zo won Urgenda in 2019 de klimaatzaak tegen de Nederlandse staat en is Shell door Milieudefensie voor de rechter gedaagd om een groener beleid af te dwingen.

Jurist en schrijver Laura Burgers (UvA) neemt deze ontwikkeling onder de loep. Wat betekenen deze rechtszaken? Gaan we toe naar een rechtssysteem waarin planten en dieren uiteindelijk ook een stem krijgen? En breken we hiermee daadwerkelijk de weerstand tegen een duurzame transitie?

Wat leert Foucault ons over macht?

Toen filosoof prof. Marli Huijer (EUR) aan het begin van de coronapandemie zag wat voor ingrijpende maatregelen de overheid nam, dacht ze: waar heb ik dit eerder gezien? Ze moest denken aan ‘Discipline, toezicht en straf’, een boek van de Franse denker Michel Foucault uit de jaren 70. Daarin beschreef hij hoe macht door de eeuwen heen is veranderd. Wat als we door Foucaults ogen kijken naar deze tijd? 

Science Session: Waarom we de macht van grote bedrijven moeten beteugelen

Ondanks de ongekende economische schade die de coronacrisis aanricht, blijven aandeelhouders van grote bedrijven profiteren, zonder dat er extra geld naar de rest van de samenleving doorstroomt. Filosoof prof. Rutger Claassen (Universiteit Utrecht) gaat in op de vraag wat er nodig is om de uitwassen van het kapitalisme te beteugelen en de winsten van bedrijven eerlijker te verdelen. Kunnen we multinationals dwingen meer publieke verantwoordelijkheid te nemen?

Het nachtkastje van... #2: dr. Tessa Diphoorn

Het nachtkastje van… is een podcast van Studium Generale van de Universiteit Utrecht, waarin we verschillende wetenschappers spreken over inspiratiebronnen die hun gemaakt hebben tot de wetenschapper die ze nu zijn. Die ze altijd bij zich dragen en zomaar op hun nachtkastje zouden kunnen liggen.

In deze aflevering spreken we met dr. Tessa Diphoorn, cultureel antropoloog aan de Universiteit Utrecht. Diphoorn heeft jarenlang onderzoek gedaan naar particuliere beveiliging in Zuid-Afrika, Kenia, Israel en Jamaica, om meer inzicht te krijgen in de complexe dynamiek tussen veiligheid, autoriteit en geweld. In deze aflevering vertelt ze over haar inspiratiebron: het boek In Search of Respect van Philippe Bourgois.

Deze aflevering op onze site luisteren? Ga naar sg.uu.nl/podcast

Hoe we een tweede ’silent spring’ kunnen voorkomen

Verdwenen vogelgeluiden, verwelkte planten en een vervuilde bodem. In de jaren '60 waarschuwde bioloog Rachel Carson in haar boek Silent Spring voor de verwoestende effecten van chemische bestrijdingsmiddelen op de natuur. De bestseller wordt ook wel als het begin van de milieubeweging gezien. Zestig jaar later is het pesticideprobleem nog steeds niet opgelost. Milieukundige dr. Jerry van Dijk bespreekt Carsons klassieker. Waarom zijn we nog maar zo weinig opgeschoten? En wat verhindert een échte omwenteling?

Science Session: Windmolen in je backyard?

Nederland wordt steeds groener. Windmolenparken schieten als paddenstoelen uit de grond en zonnepanelen zijn niet langer een uitzondering. In een jaar tijd wekken we dubbel zoveel duurzame energie op en de komende jaren moet dit alleen nog maar groeien. Toch klinkt er steeds vaker protest. We zijn massaal voor windenergie, maar niet ten koste van ons uitzicht en de mogelijke schadelijke gevolgen voor de gezondheid. Wat is het weerwoord van burgers waard? Hoeveel invloed hebben zij op de politieke besluitvorming? En hoe kunnen we een duurzame energietransitie waarborgen zonder verzet?

Een gesprek met politicoloog en jurist dr. Sanne Akerboom van de Universiteit Utrecht.